موزه آستان قدس رضوي

موزه ها امروز، به عنوان مكاني براي حفظ و نگهداري گنجينه هاي ارزشمند هنري، تاريخي و فرهنگي بشر و عامل وحدت جوامع انساني شناخته مي شوند.

در اين ميان موزه آستان قدس رضوي،مستند ترين مجموعه اي است كه مي تواند عنوان يك موزه كامل را به خود اختصاص دهد.

در اين مجموعه، فضاهايي وجود دارد كه اشياء فرهنگي،تاريخي و هنري را تحت عنوان گنجينه هاي مختلف در خود جاي داده است.

گنجينه آثار وقفي و اهدايي جمع آوري شده در حرم مطهر رضوي، طي سالهاي متمادي زيرنظر متوليان امور در مكاني خاص به عنوان خزانه نگهداري مي شد.

در دوره نيابت توليت مرحوم محمد ولي اسدي در سال 1304 تا 1314 با ايجاد نظم در همه امور آستانه از جمله امور اشياء آستان قدس، دفتري براي ثبت و ضبط اشيا تهيه شد.

در همين زمان ايده تأسيس موزه اي بزرگ براي حفظ، نگهداري و نمايش گنجينه هاي آستان قدس رضوي مطرح شد.

سرانجام در چهاردهم آذر ماه سال 1316، سنگ بناي اولين موزه آستان قدس با تشريفات و مراسم خاصي گذاشته شد.

در آن زمان ساختمان موزه آستان قدس در زميني به مساحت 5700 متر مربع در محل پشت ديوار جنوبي مدرسه علينقي ميرزاد صحن نو در ضلع شرقي مسجد گوهرشاد، كنار مقبره شيخ بهايي در سه طبقه و با زيربناي 1034 متر مربع ساخته شد.

همزمان با ساخت بناي موزه ، اقدامات گسترده اي براي انتخاب و مستند سازي اشيايي كه قرار بود به معرض نمايش درآيد انجام گرفت.

ساختمان موزه تا حدود سال 1350 شمسي در همين مكان قرار داشت اما از اين سال به بعد به علت تغيير فضاهاي وابسته به حرم مطهر و تخريب اين ساختمان، اشياء مزبور به محل جديد واقع در ضلع جنوب شرقي صحن موزه منتقل شد تا ساختمان موزه مركزي ساخته و آماده بهره برداري گردد.پس از انقلاب اسلامي تغييرات مهمي در موزه هاي آستان قدس صورت گرفت و اين مراكز فرهنگي با توجه و عنايت خاص رهبر معظم انقلاب و توليت معظم آستان قدس رضوي به طور چشمگيري توسعه يافت.

از جمله اين تغييرات، تشكيل يك گنجينه تخصصي با نام گنجينه قرآن و نفائس و اختصاص ساختمان فعلي براي اين امر در سال 1364 است.

در اين گنجينه آثار منسوب به ائمه اطهار (ع) از جمله آثار منسوب به حضرت امام علي(ع)، حضرت امام حسن مجتبي (ع)، حضرت امام زين العابدين (ع) و حضرت امام علي بن موسي الرضا (ع) چشم عاشقان ولايت را در اين گنجينه منور مي سازد.

دومين گنجينه تخصصي، در بهمن ماه سال 1369 در قسمت زيرين ساختمان مركزي موزه با نمايش حدود 210 قطعه تمبر مربوط به ايران و ساير كشورهاي جهان گشايش يافت.

از سال 1373، رهبر معظم انقلاب در پنج نوبت مجموعه اي از آثار شامل نسخ خطي، فرش دستباف، انواع تابلوهاي نقاشي، معرق، منبت و آثار حجمي و ماكت را به آستان قدس رضوي اهدا نمودند.

همين امر اختصاص فضايي براي نمايش اين آثار را ضرورت بخشيد و بدين منظور در طبقه همكف گنجينه قرآن و نفائس به اين امر اختصاص يافت و تعدادي از آثار اهدايي معظم له انتخاب و به نمايش درآمد.

همچنين در هشتم تير ماه سال 1378، گنجينه نجوم و ساعت با تكيه بر مجموعه اهدايي، اشياء علمي و نجومي سيد جلال الدين تهراني و همزمان گنجينه ظروف با نمايش مجموعه اي از ظروف سفالي، چيني هاي آبي و سفيد، چيني هاي پنج رنگ و بلور به نمايش در آمد.

گنجينه سلاح با نمايش مجموعه اي از سلاح هاي سرد و گرم و گنجينه هنرهاي تجسمي با نمايش مجموعه بي نظيري از آثار نقاشي هنرمندان ايراني چون استادان كمال الملك، فرشچيان و آثار بي نظيري از نقاشان خارجي از جمله گنجينه هاي تخصصي موزه آستان قدس رضوي هستند.

همچنين گنجينه صدف و حلزون با 508 قطعه از شگفت انگيز ترين موجودات دريايي و 1282 قطعه صدف و حلزون دريايي كه توسط محمد سعيد فواد و از كشور سوريه به آستان قدس رضوي اهدا شده در اين موزه خودنمايي مي كند.

در اين گنجينه، ماهي موميايي شده با نام 'شيطان دريا' كه شباهت فراواني به پيكر آدمي دارد از جالب ترين موجودات به نمايش درآمده در اين مجموعه به شمار مي رود.

گنجينه تاريخ مشهد نيز با 182 شيء و آثار گوناگون مربوط به تاريخ مشهد در 25

ويترين در معرض نمايش قرار گرفته است.

گنجينه مدال كه شامل سكه و مدال هايي مي باشد كه از طرف افراد مختلف به آستان قدس رضوي اهدا شده شامل 188 عدد جام، مدال، نشان، تنديس و كمربند در 12 ويترين و 9 ويترين سكه مي باشد.

سكه ها و مدالهاي اهدايي قهرمانان و پهلوانان نامي و نخبگان علمي كشور از جمله مدال هاي جهان پهلوان تختي نيز در اين مجموعه به چشم مي خورد.

در گنجينه مذكور همچنين سكه هاي متعلق به دوران اسكندر، سلوكيان، اشكانيان، ساسانيان، امويان، سلجوقيان، غزنويان، سامانيان، آل بويه و صفويان و همچنين سكه هاي نقره دوران ولايتعهدي حضرت امام رضا (ع) مربوط به سال هاي202 و 203 هجري قمري موجود مي باشد.

گنجينه تمبر و اسكناس نيز داراي 350 هزار قطعه انواع تمبر و ديگر اقلام پستي و بيش از 10 هزار اسكناس و 7000 سكه مي باشد.

با توجه به محدوديت فضاي نمايش، تنها بخشي از آثار مربوط به اين گنجينه در سالن هاي نمايش گنجينه در معرض نمايش قرار گرفته و قسمت اعظم آن در مخزن نگهداري مي شود.

بررسي تحولات موزه آستان قدس از زمان افتتاح تاكنون نشان مي دهد كه موزه ها از نظر اشياي به نمايش درآمده، مساحت و فضاي نمايش و تنوع گنجينه ها، توسعه بسياري يافته است.

امروز موزه آستان قدس رضوي با اختصاص سه ساختمان و با فضاي نمايش بيش از 7800 متر مربع نسبت به زمان افتتاح، هفت برابر توسعه داشته و با افزايش آثار اهدايي ارزشمند به اين موزه، اين فضا روز به روز در حال گسترش است.