[كتاب طـب الـرضا]

از نخستین کسانی که در پزشکی کتاب نوشته، امام علی بن موسی الرضا (علیه السلتم) است. امام وقتی به سوی طوس می آمد، در نیشابور در مجلس مأمون با جماعتی از فلاسفه و پزشکان چون یوحنا بن ماسویه و جبرئیل بن یخشوع و ابن بهله هندی و دیگر کسان گرد آمدند و سخن از طب به میان آمد. وقتی مأمون در این باره از امام پرسش کرد، حضرت فرمود:

برای من به مرور زمان تجربیاتی حاصل گشته که آن را برای امیر می نویسم.

حضرت، کتابی را درباره امور پزشکی نوشت و برای او فرستاد و مأمون دستور داد تا آن را با طلا بنویسند، از این روی، به رساله ذهبیه موسوم گردید. 1

علمای شیعه، افزون بر طب الصادق (علیه السلام) و طب الرضا (علیه السلام)، از آثار زکریای رازی و حکمای دیگر نیز استفاده می کردند.

هدایة المتعلمین فی الطب، نوشته ربیع بن احمد الأخوینی النجاری (م:313ه.ق.)، آثار ابوریحان بیرونی (م:440ه.ق.) به ویژه الصیدنه، آثار ابن اسینا، به ویژه قانون، شرح نفیسی، شرح اسباب و قانونچه محمد بن عمر چغمینی (م:745) به مدت بیش از 8 قرن، از متون درسی حوزه ها بوده اند.

افزون بر دانش هایی که نام بردیم، در حوزه های علوم غیر رسمی مانند علم رمل، اعداد حروف، کیمیا و معمّا نیز قرن ها در نهان، یا آشکار تدریس می شدند و ما در این جا در مقام بحث از این دانش ها و متون و منابع آن ها نیستیم که به دقت و فرصت بیشتری نیاز دارد.

پاورقی:
1ـ الرسالة الذهبیه، المعروف بطب الامام الرضا علیه السلام، تحقیق محمد مهدی نجف، مطبعة الخیام.